W Kaszowie, podkrakowskiej wsi, z której pochodził znany naszym Czytelnikom pielgrzym Feliks Boroń*, znajduje się kapliczka Niepokalanej o niezwykle ciekawej historii. Przed ponad wiekiem ufundowali ją wierni z parafii pw. św. Mikołaja w Liszkach dla upamiętnienia dwóch ważnych wydarzeń: ślubów trzeźwości i odprawienia pierwszych nabożeństw majowych.

Plaga alkoholizmu

Na początku XIX wieku polska wieś borykała się z problemem pijaństwa. Spowodowana rozbiorami, wojnami napoleońskimi i nieurodzajami bieda sprzyjała szerzeniu się wśród chłopów apatii. Ucieczki od kłopotów często szukali w wódce. Wyłączność na sprzedaż alkoholu we własnych dobrach miała szlachta. Nie była zatem zainteresowana zwalczaniem pijaństwa. Problemem zajęli się zatem duchowni. W 1844 roku w Piekarach Śląskich, miejscowy proboszcz ks. Alojzy Ficek z o. Szczepanem Brzozowskim franciszkaninem-reformatą założyli Towarzystwo Trzeźwości, które odniosło spektakularny sukces, i to w skali całego Śląska.

Tylko kilka tygodni później z podobną inicjatywą na terenie diecezji krakowskiej wystąpił ks. Alfons Skórkowski, proboszcz w Liszkach. Podczas odprawianych po raz pierwszy w parafialnej świątyni nabożeństw majowych nakłaniał wiernych do zaprzestania spożywania mocnych trunków. Podczas ostatniej majówki, 31 maja 1844 roku, zgromadzona w świątyni ludność złożyła śluby trzeźwości, wyrzekając się picia wódki oraz obiecując powściągliwość w używaniu napojów o niskiej zawartości alkoholu. Założone wówczas Towarzystwo Wstrzemięźliwości zyskało od razu wielu członków. Niestety, nie wszyscy pijacy poszli za radą kapłana. Z tymi ks. Alfons, notabene były żołnierz, nie zamierzał się obchodzić łagodnie. Opornym nie udzielał sakramentów świętych, a w razie śmierci odmawiał pochówku w poświęconej ziemi.

Pod figurą Maryi

O skuteczności akcji plebana szybko przekonał się kolator, czyli świecki opiekun kościoła lisieckiego, hrabia Kryspin Żeleński, któremu gwałtownie spadły zyski ze sprzedaży alkoholu. Poirytowany, wypowiedział plebanowi „wojnę”. Oczerniał go przed przełożonymi, odmówił płacenia dziesięciny kościelnej, a także łożenia na utrzymanie świątyni i budynków parafialnych, do czego jako kolator był zobowiązany. Starał się przy tym, jak tylko mógł, uprzykrzać kapłanowi życie, m.in. doprowadzając do zajęcia budynku organistówki przez wojsko austriackie. Skłoniło to w końcu ks. Alfonsa Skórkowskiego do opuszczenia parafii na początku 1850 roku.

Zanim jednak do tego doszło, w drugą rocznicę ślubów, czyli 31 maja 1846 roku, kapłan poświęcił zakupioną ze składek wiernych kapliczkę z figurą Niepokalanej. Maryja została przedstawiona z rękami złożonymi do modlitwy. Jej stopy spoczywają na globie ziemskim i księżycu. Prawą depcze kark węża trzymającego w pysku jabłko. Co charakterystyczne, Maryja ma na tunice kaftanik przypominający gorset. Jak wieść gminna niesie, wyrzeźbienia Maryi w tym elemencie XIX-wiecznego stroju kobiecego zażądali parafianie, aby podkreślić więź łączącą podkrakowski lud z Bogarodzicą.

Warto podkreślić, że o ile dziś kapliczki z figurą Niepokalanej są bardzo rozpowszechnione, to w pierwszej połowie XIX wieku występowały rzadziej. Do spopularyzowania tego przedstawienia przyczyniło się ogłoszenie przez papieża bł. Piusa IX dogmatu o Niepokalanym Poczęciu NMP w 1854 roku.

Na postumencie kapliczki wyryto napis: Figurę tę postawili parafianie tutejszego kościoła na podziękowanie Bogu, Najświętszej Matce Bożej, za dobrodziejstwo trzeźwości, którą w r. 1844 do śmierci ślubowali i na uproszenie tejże łaski dla następców swoich.

Za dawne grzechy, odwróć karanie, A w świętych ślubach, uproś wytrwanie. Ucieczko Grzesznych Módl się za nami Twemi sługami.
Odtąd w majowe wieczory przed ustawioną w pobliżu wejścia do starego kościoła kapliczką Niepokalanej gromadziła się miejscowa młodzież, by śpiewać wspólnie pieśni maryjne.

Z Liszek do Kaszowa

W 1888 roku ks. bp Albin Dunajewski poświęcił nową świątynię parafialną w Liszkach. Przy okazji dokonywanych wtedy zmian, ówczesny proboszcz ks. Andrzej Bański, postanowił pozbyć się starej kapliczki. Zamierzał wystawić nową w miejscu, w którym w wyburzonym kościele znajdował się wielki ołtarz. Kapliczkę Niepokalanej sprzedał pobożnemu mieszkańcowi Kaszowa, który postanowił umieścić ją na swojej parceli, aby w ten sposób podziękować Bogu za otrzymane łaski.
Ta przymusowa peregrynacja figury oburzyła część parafian. Kilku młodzieńców przewiozło ją nawet nocą na dawne miejsce. Szybko jednak trafiła z powrotem do Kaszowa, gdzie znajduje się do dziś.


* Feliks Boroń był bohaterem artykułu w 113. numerze „Przymierza z Maryją”.