K. G. Chesterton w Krakowie

W 1927 roku wspaniały brytyjski pisarz przybył do Polski z wizytą, która okazała się niezwykłym sukcesem. Chesterton miał wówczas okazję przemawiać o Wierze i Wolności, będących sercem historii narodu polskiego. Dziś również wiara i wolność są wyzwaniami stojącymi przed Polską. Dla Chestertona Polska była niezwykłym krajem absolutnie oddanym  wolności. Przez wieki bohatersko broniła swej wolności. Przez półtora wieku całkowicie zniknęła z mapy. Lecz gdy w końcu „powstała z martwych” – jak powiedział Chesterton, rozradował się świat. Polska ustrzegła wolności świata. Po dziś dzień pozostaje to wyzwaniem dla Polski i Polaków – uważa dr Dermot Quinn, Międzynarodowej Konferencji „ G.K. Chesterton a sprawa polska”, której współorganizatorem był Instytut Edukacji Społecznej i Religijnej im. Ks. P. Skargi.

Konferencję rozpoczął wiceprezes Instytutu Arkadiusz Stelmach, który podkreślił wyjątkowość postaci pisarza i jego wielką popularność wśród Polaków.  - Doczekał się on bowiem nie tylko czytelników ale prawdziwych i oddanych fanów - podkreślił członek zarządu IESiR. Z życzeniami owocnych obrad zwróciła się do zgromadzonych w Pałacu Krzysztofory, należącego do najpiękniejszych i najokazalszych pałaców miejskich w Krakowie, którego nazwa pochodzi od imienia św. Krzysztofa, Gloria Garafulich-Grabois, z The Chesterton Institute for Faith & Culture.

G.K. Chesterton dał się poznać jako wielki przyjaciel naszego kraju, wielokrotnie nazywając rozbiory Polski zbrodnią. „Polacy”, pisał w swojej autobiografii: „zawsze mieli do wyboru jakiś rodzaj zła”. Uważał, że wielkość polskiego narodu tkwiła w odmowie przyjęcia tak postawionego wyboru. Wierzył też namiętnie w wolność i odpowiedzialność. Konferencja miał a na celu zgłębiać pisma Chestertona w kontekście współczesnej Polski. Zamiast ćwiczeń z historii, jej celem było zaproponowanie Polsce przyszłych kierunków działań. Prelegenci przedstawili sposób w jaki poglądy Chestertona na temat edukacji, gospodarki oraz rodziny, stanowić mogą istotne wskazówki dla Polski w nadchodzącym wieku.

O. Ian Boyd, C. S. B. uznany na całym świecie badaczem dzieł i myśli Chestertona, w swoim wystąpieniu podczas krakowskiego spotkania podkreślał wielokrotnie, że Polska była dla brytyjskiego pisarza „urzeczywistnieniem powstałego w średniowieczu ideału państwa”. Jak kraj relatywnie mały, z dużym udziałem produkcji rolniczej ale nade wszystko jako kraj na wskroś katolicki, zdaniem Chestertona wzbudzał wierność i przywiązanie swoich obywateli. Koncepcja państwa wg pisarza musi być oparta na wierze, która „przydaje godności i mocy czemuś co bez niej byłoby zaledwie melodramatyczną wizja państwa”. Było to szczególnie ważne w kontekście losów Polski. - Polska uosabia romantycznego bohatera walczącego przeciw siłom wrogim ludzkiemu duchowi - powiedział omawiając stosunek pisarza do Polski o. Boyd.

Jak powiedział wykładający na Wydziale Anglistyki w Seton Hall University w South Orange, New Jersey o. Boyd, zdaniem pisarza największym i najpoważniejszym zagrożeniem dla ówczesnego świata były Prusy. Stanowiły one także, a może przede wszystkim śmiertelnie niebezpieczeństwo dla Polski. Niemieckie imperium i pruski żołnierz są koszmarem narodów – stwierdził przedstawiając stanowisko pisarza o. Boyd. Dla Chestertona „Prusy uosabiały to wszystko co przerażało pisarza – nowoczesność naukowej epoki i jej materializm”. Prelegent podkreślał za pisarzem, że „konflikt polski –pruski jest emanacją zmagań ziemskich wartości chrześcijańskich z nieludzkim programem uosabianym przez uprzemysłowienie, naukowe zadufanie i socjalizm”.

Wieloletni profesor anglistyki w St. Thomas More College, University of Saskatchewan w referacie ukazał także typ umysłowości jaki prezentował pisarz oraz jego warsztat literacki, którego cechą charakterystyczną była „fantastyczna teatralność”.

W swoim głęboko erudycyjnym wystąpieniu o. Boyd zauważył, że dla Chestertona to „wyobraźnia była głównym narzędziem poznania”. - Prawda pomysłowo wyrażona przez mit, wciąż pozostaje prawdą – uważał pisarz.
Dla brytyjskiego pisarza jak powiedział o. Boyd to Pismo Św. było źródłem, w którym odnajdywał on mistyczne a zarazem jak najbardziej rzeczywiste wyjaśnienia cierpień, jakie dotykały Polskę. W wierszu „Polska” napisał:
Lecz wyniesione to godło zostało / Od chwili, kiedy Bóg gniew okrył chwałą, / I gdy zawisły nad domostwem sławy / Znów orły czarne oraz sępy szare. / W nim to, gdzie wojna świętsza jest niż pokój / I gdzie nad miłość nienawiść zachwyca. / Zabłysł straszliwy jako sam Duch Święty / Orzeł, co bielszy jest niż gołębica.
O. Boyd przypominał też słowa pisarza zapisane podczas wizyty Chestertona w polskim Oddziale PEN Club : „Jeśli by Polska się nieodrodziła, wszystkie chrześcijańskie narody musiały by zginać”.

Temat wystąpienia Sławomira Zatwardnickiego brzmiał: Chesterton a bioetyka katolicka współcześnie. Redaktor i publicysta, autor recenzowanej przez PCh24.pl książki pt. „Katolicki pomocnik towarzyski, czyli jak pojedynkować się z ateistą”, w swoim wystąpieniu ukazał refleksją pisarza nt zjawiska eugeniki. Zatwardnicki skonfrontował myśl pisarza z współczesnym „postępem eugenicznym”. Swój antyeugeniczny program brytyjski pisarz przedstawił w pracy pt. „Eugenika i inne zło”. Konfrontując to co przed wiekiem pisał Chesterton z współczesnym rozwojem antyludzkich praktyk eugenicznych trzeba zgodzić się z pisarzem, że „głupota ludzka nie jest mniejsza niż sto lat temu”.

Zatwardnicki w swoim referacie ukazał jak zjawisko eugeniki powstałe na gruncie darwinowski wyewoluowało w dzisiejszy eugeniczny przemysł. Zaowocowało ono także powstaniem „eugenicznej mentalności”. Prawa oparte o przesłankę eugeniczną – zakazujące niektórym zawierania związków małżeńskich oraz nakazujące sterylizację ludziom cierpiącym na choroby genetyczne – wynikają zdaniem pisarza z „szaleństwa lub opętania rządzących”. Zatwardnicki wychodząc od refleksji Chestertona pokazał, że współczesny człowiek stał się „wolnym niewolnikiem, który pozwala na harce rządzącym”.- Ludzie chcą doskonalenia genów, chcą doskonalić potomstwo, wolny niewolnik sam chce by go selekcjonować – stwierdził prelegent. Zdaniem Zatwardnickiego pisma Brytyjczyka są znakomitym orężem przeciwko ofensywie „mentalności eugenicznej” wyrażającej się np. praktykach produkcji dzieci z próbówki czy zabijaniu nienarodzonych dzieci cierpiących na choroby genetyczne.

„Rewolucja wywracająca wszystko na lewą stronę, wytworzyła człowieka – eugenika”, uważał Chesterton. Wśród przyczyn tej rewolucji na szczególną uwagę należy zwrócić zdaniem Zatwardnickiego na: desakralizację małżeństwa, kult nauki i scjentyzm. - Małżeństwo, które nie jest już święte prowadzi do eugeniki – skonstatował w referacie Zatwardnicki.

Prelegent podkreślał także aborcyjne oblicze eugeniki. – Coraz częściej pod ludzkie prawo podciąga się nieludzkie pragnienia. Nazywając je: prawem wyboru czy decydowania o swoim brzuchu. Za nimi kryje się jednak śmierć nienarodzonych – stwierdził Zatwardnicki. Jednym ze skutków „rewolucji wywracającej wszystko” jest redefinicja pomocy medycznej. - Lekarz kiedyś miał leczyć, obecnie ma produkować zdrowych osobników  -  powiedział prelegent.

Rozwój eugenicznych praktyk i mentalności był możliwy dzięki sojuszowi „potwornej naiwności i potwornego grzechu, z naciskiem na grzech zatwardziałości serca. By utrzymywać swoje na wysokim poziomie współczesny człowiek sięga po eugenikę”, podkreślał mówca.

Cytowany na wstępie dr Dermot Quinn jest profesorem historii w Seton Hall University, oraz członkiem Rady Konsultacyjnej G. K. Chesterton Institute for Faith & Culture, a także członkiem Komitetu Redakcyjnego” The Chesterton Review”. W swoim wystąpieniu pt. „Chesterton & Poland” podobnie jak o. Boyd podkreślał, że Polska dla pisarza była niczym „dobry przyjaciel”. Chesterton znał i podziwiał wielu Polaków m.in. R.Dmowskiego czy J.Piłsudskiego. Doktor Quinn zwracał uwagę na patrzenie przez Chestertona na historię Polski w perspektywie teologicznej, „która jest jedyną drogą do jej zrozumienia tego czym była śmierć i zmartwychwstanie Polski”.

- Obecnie niektórzy zarzucają pisarzowi, że posługiwał się językiem nienawiści, zwłaszcza mówiąc o Prusach, ale wszak pisał o rzeczach, które zasługiwały na nienawiść. Takim wydarzenie były np. rozbiory Polski – stwierdził dr Dermot Quinn. Amerykański naukowiec referując przypomniał, że pisarz gdy w 1927 roku odwiedził Polskę cieszył się z jej odrodzenia, jednak gdy umierał w 1936 roku bał się jej „ponownego ukrzyżowania”. Warto, na co zwrócił uwagę dr Dermot Quinn, podkreślić, że była to jedna z pierwszych tego typu „proroczych” diagnoz. „Prusacy i Rosja zawsze zgodzą się co do Polski i co do nienawiści do chrześcijaństwa”, uważał Chesterton patrząc na ówczesną Europę. Dr. Quinn tak jak o. Boyd, uwypuklał fakt, że „Polska była dla Chestertona archetypem katolickiej wolności”.

Przez wiele lat Chesterton pisał felietony do "Illustrated London News". Oprócz tego założył i redagował własny tygodnik, "G. K.'s Weekly". Propagował w nim swój program ekonomiczny - dystrybucjonizm oraz walczył o przywrócenie drobnej własności rolnej potomkom angielskich chłopów i o uniezależnienie drobnego rzemiosła od wielkiego kapitału. Nie ograniczał się zresztą tylko do słów - w tej sprawie miała być przeprowadzona, pod kierunkiem "Ligi przywrócenia wolności przez dystrybucję własności", konkretna akcja społeczno - polityczna. Na ten aspekt twórczości pisarza zwrócili uwagę w swoim wystąpieniu Magdalena Ziętek i Paweł Kaliniecki, których referat pt. „Recta ratio źródłem naturalnego ładu. Aktualność gospodarczych wskazań Chestertona dla Polski i świata” zakończył konferencję. Ziętek i Kaliniecki zwrócili uwagę, że perspektywa Polska jest szczególnie ważna, gdyż właśnie w naszym kraju tradycja ekonomii klasycznej przetrwała skuteczniej niż w Europie.

 Doktryna polityczna stworzona przez Chestertona i jego przyjaciela Hilaire Belloca odrzucał tak kapitalizm z jego monopolami jak i komunizm z jego wszechwładzą państwa, jako ustroje w równym stopniu krępujące indywidualizm i ograniczające własność. Jej twórcy postulowali stworzenie społeczeństwa dobrobytu poprzez upowszechnianie drobnej własności w przemyśle, handlu i rolnictwie. Wpływ na myśl gospodarczą Chestertona i Belloca miała katolickiej nauki społecznej a zwłaszcza encyklika Rerum Novarum papieża Leona XIII, na co zwracali uwagę paneliści. Jak uważał Chesterton „trzecią drogą jest rozsądek”.

Bezpośrednio po krakowskiej edycji Konferencji organizatorzy zaprosili uczestników na Zlot Fanów Pisarza. Na wieczór z Chestertonem przewidziano m.in. quizy i konkursy z nagrodami, prezentacje, degustacje oraz upominki.

luk