Poniższe krótkie opowiadanie jest dziełem jednego z największych świętych zakonu franciszkańskiego, św. Bernardyna ze Sieny (1380–1444) – teologa, prawnika, znakomitego kaznodziei i reformatora zakonu braci mniejszych. Nowelka ukazała się w zbiorze Dawna nowela włoska, wydanym przez Państwowy Instytut Wydawniczy w roku 1978 (przekład Jadwiga Gałuszka). My publikujemy ją za pismem Nova et Vetera.

Żył raz święty mąż, który dobrze znał sprawy tego świata i przekonał się, że nie ma sposobu, ażeby uniknąć w życiu złych ludzkich języków; powiedział tedy raz do braciszka zakonnego, który mu podlegał:

– Synu, chodź ze mną i weź naszego osła.

Posłuszny zakonnik wziął osła, święty mąż wsiadł na niego, a młodzieniaszek szedł za nim pieszo; a kiedy przechodzili wśród tłumu, natrafili na błotniste miejsce, odezwał się ktoś i rzekł:

– Patrzcie, jaki okrutny wobec tego braciszka, któremu każe iść pieszo przez błoto, a sam sobie jedzie!

Kiedy ów mąż usłyszał te słowa, zszedł natychmiast z osła i usadowił na nim braciszka, a idąc za osłem, popędzał go, żeby przejść przez błoto. Na to odezwał się drugi:

– Popatrzcie, co za dziwny człowiek, że mając zwierzę i będąc starym, idzie pieszo, a pozwala jechać na ośle temu młodzieniaszkowi, który by nie poczuł ani zmęczenia, ani błota. Wierzcie mi, że szalony to człowiek, a poza tym mogliby obaj jechać na ośle, jakby chcieli, i tak by było najlepiej.

Podchodzi tedy święty mąż i wsiada na osła on także. A kiedy ujechali kawałek drogi, znalazł się taki, co powiedział:

– Popatrzcie na tych ludzi, co mają osła i obaj wsiedli na niego! Wierzcie mi, że nie zależy im zbytnio na nim, bo nie dziwiłbym się, gdyby zdechł!

Usłyszawszy to, święty mąż zszedł z osła natychmiast i kazał zejść braciszkowi, i idąc jeden za drugim mówili: Wio! Wio!

A gdy uszli nieco, rzekł ktoś:

– Popatrzcie na tych szaleńców, co mając osła, idą unurzani w takim błocie!

Święty mąż widząc, że na żaden sposób nie dają im żyć, żeby ktoś czegoś im nie wyrzucał, rzekł braciszkowi:

– Dość tego! Wracamy do domu.

A kiedy znaleźli się w celi, rzekł święty mąż:

– Chodź tu do mnie, synu mój! Zwróciłeś uwagę na nauczkę, jaką nam dali z tym osłem?

Na to braciszek:

– O co wam chodzi?

– Nie spostrzegłeś, że za każdym razem, kiedyśmy jechali, ludzie źle o nas mówili? Jak ja jechałem na ośle, a ty szedłeś pieszo, źle mówili o mnie, i mówili, że ponieważ jesteś młodzieniaszkiem, powinienem był ciebie na osła posadzić. Zszedłem z osła i ciebie umieściłem na swoim miejscu, a wtedy powiedziano, że ja będąc starym, powinienem wsiąść, zaś ty, młody, powinieneś iść pieszo. A kiedyśmy wsiedli obydwaj, wiesz, że i wtedy o nas źle mówiono, że okrutni jesteśmy wobec osiołka, bo zbyt wielki to dla niego ciężar. A kiedyśmy wreszcie zeszli obaj, znowu o nas źle mówiono, że iść pieszo, mając osła, to czyste szaleństwo. Dlatego, synu mój, weź pod rozwagę, co ci powiem: wiedz, że człowiek, który żyjąc na tym świecie czyni dobro, ile tylko zdoła, choćby nie wiem co uczynił, i tak o nim źle mówić będą. Jednakże, mój synu, kpij sobie ze świata i nie przejmuj się nim, i nie stawaj po jego stronie, bo kto się w jakikolwiek sposób za światem opowie, zawsze traci; świat przynosi jeno grzech i dlatego kpij sobie ze świata i czyń zawsze dobro, i pozwól, niech mówią: źle czy dobrze mówią.

Św. Bernardyn ze Sieny

Nova et Vetera – Pismo poświęcone Tradycji katolickiej, Rok IV (1997), Nr 1 (4), s. 92–93.