Wietnam: nadzieja na poprawę stosunków państwo-Kościół

„Małymi krokami na drodze dialogu i współpracy” – takim tytułem gazeta „L’Osservatore Romano” z 24 czerwca br. opatrzyła wywiad z bp. Pierrem Nguyên Van Nhonem, przewodniczącym Konferencji Biskupiej Wietnamu. Przeprowadzono go w związku z trwającą obecnie wizytą ad limina Apostolorum biskupów z tego kraju w Watykanie.

Obecny tam od blisko pięciu wieków Kościół – przypomniano na wstępie wywiadu – naznaczony jest odwagą licznych świadków, którzy cierpieli prześladowania i przemoc. Charakteryzują go żywotność, czynny udział wiernych świeckich w jego misji i liczne powołania.

Od 1989 r. odwiedzają Wietnam delegacje Stolicy Apostolskiej, by prowadzić rozmowy z rządem. Było to możliwe prawie co roku – powiedział watykańskiemu dziennikowi biskup diecezji Da Lat. Jednocześnie zaznaczył, że katolicy wietnamscy pragnęliby, aby ich kraj nawiązał stałe stosunki dyplomatyczne ze Stolicą Apostolską. Obecność w Wietnamie przedstawiciela papieskiego ułatwiłaby Kościołowi dialog z władzami.

Mówiąc o sytuacji gospodarczej kraju, przewodniczący episkopatu przyznał, że poprawiły się warunki życia w miastach. Nadal jednak większość Wietnamczyków mieszka na wsi. Większe otwarcie gospodarki i handlu obok pozytywów oznacza też braki w życiu rodzinnym, moralnym i społecznym. Rosną różnice między bogatymi a biednymi. Wyznawców różnych religii łączą te same trudności i nadzieje, ale brak jeszcze między nimi więzi na płaszczyźnie duchowej czy intelektualnej – powiedział biskup.

Podkreślił wkład licznych, kompetentnych zakonników i zakonnic w życiu publicznym, dodając zarazem, że państwo nie uznaje tego w dostatecznym stopniu. 71-letni hierarcha wspomniał też o pomocy charytatywnej, jaką tamtejszy Kościół w miarę swych możliwości niesie najbardziej potrzebującym: chorym na trąd czy AIDS, mniejszościom etnicznym, mieszkańcom slumsów.

Początki chrześcijaństwa w Wietnamie sięgają roku 1533, gdy do Ninh Cuong (dzisiejsza diecezja Bui Chu na północy kraju) przybył misjonarz europejski imieniem Inekhu (Ignacy?), rozpoczynając tam ewangelizację. W 1550 z podobnym zadaniem zjawił się w mieście Hatien na południu dominikanin portugalski o. Gaspar de Santa Cruz. W następnych latach dominikanie, franciszkanie, jezuici i inni z Hiszpanii, Portugalii i Francji stopniowo rozszerzali swą misję na coraz większe obszary dzisiejszego Wietnamu. W 1591 chrzest przyjęła księżniczka Mai Hoa (Maria Flora), siostra króla Le The Tonga.

W 1615 r. wraz z przybyciem jezuitów Włocha Francesco Buzzoniego i Portugalczyka Diego Carvalho powstała oficjalnie misja w Kochinchinie. W 1624 r. do Tonkinu na północy przyjechał francuski jezuita Alexandre de Rhodes wraz z towarzyszami, który wniósł wielki wkład w chrystianizację tych ziem, stąd bywa nazywany „apostołem Wietnamu”. W tymże roku została ochrzczona jako Maria Magdalena Minh Duc Vuong Thai Phi (1658-1648), żona nieletniego króla Nguyen Hoanga.

Ale już w następnym roku król Nguyen Phuc Nguyen wydał dekret zabraniający katolikom noszenia krzyży i pokazywania ich w rodzinach, po dalszych trzech latach król Trinh Trang zakazał katolikom miejscowym utrzymywania kontaktów z misjonarzami, a w 1630 r. chrześcijaństwo zostało zakazane w ogóle, wypędzono m.in. o. de Rhodesa i ścięto tamtejszego katolika imieniem Franciszek, pracującego na dworze królewskim – jest on pierwszym męczennikiem za wiarę na północy kraju.

W roku 1650 o. A. de Rhodes poinformował o sytuacji misyjnej w Wietnamie Innocentego X (1644-55), prosząc go zarazem o ustanowienie hierarchii dla tego kraju. Papież nie wyraził jednak na to zgody. Niebawem jezuita wydał w Rzymie pierwsze swe dzieła poświęcone językowi „annamickiemu”, jak go wówczas nazywano, oraz katechizm.

W 1659 r. Aleksander VII ustanowił dwa wikariaty apostolskie – na Północy (obejmował też południową część Chin) i Południu (oprócz części Wietnamu obejmował też dzisiejszą Tajlandię i Kambodżę). Ale w roku 1663 rozpoczęły się wielkie prześladowania chrześcijan, a z kraju wygnano ostatnich jezuitów. Mimo to liczba wiernych wzrastała i w 1680 r. było ich ok. 800 tys. Stopniowe odradzanie się Kościoła, przeplatane nowymi prześladowaniami, nastąpiło w XIX w., gdy ziemie te przeszły we władanie Francji. W 1882 władze miejscowe wydały dekret o wolności wyznania. Liczba katolików w Wietnamie na początku XX w. przekroczyła milion.

W połowie tegoż stulecia na Półwyspie Indochińskim wybuchła wojna, która w 1954 doprowadziła do powstania komunistycznej Demokratycznej Republiki Wietnamu (DRW) na Północy i prozachodniej Republiki Wietnamskiej (RW) na Południu. Z tej pierwszej na Południe uciekło wówczas kilkaset tysięcy katolików. Na początku lat sześćdziesiątych w DRW żyło ich ok. 800 tys., podczas gdy na Południu było ich dwukrotnie więcej.

30 kwietnia 1975 r. wojna na Półwyspie, trwająca od roku 1964, dobiegła końca i obie części stały się jednym krajem pod panowaniem komunistycznym, co oznaczało nowe ograniczenia w działalności Kościoła. Władze formalnie zapewniały wprawdzie wolność sumienia, w praktyce jednak bardzo ją ograniczały, m.in. zamknęły wszystkie seminaria duchowne i nowicjaty zakonne, skonfiskowały szkoły katolickie, uwięziły wielu księży, łącznie z niektórymi biskupami i nakazały opuszczenie kraju delegatowi apostolskiemu. Ingerowano w nominacje biskupie i wyświęcanie nowych księży oraz bardzo ograniczono kontakty biskupów ze Stolicą Apostolską.

W roku 1980 odbyło się pierwsze zgromadzenie plenarne episkopatu po zjednoczeniu kraju. Biskupi ogłosili wówczas list pasterski, zatytułowany „Żyć Ewangelią wśród ludu, aby służyć ludowi”. 17 czerwca tego roku do Rzymu udała się z wizytą ad limina pierwsza grupa hierarchów pod kierunkiem kard. Josepha Marie Trinh Van Cana (1921-90) z Hanoi, a 9 września – druga, której przewodniczył abp Paul Nguyen Van Binh (1910-95) z Miasta Ho Chi Minha (Sajgonu).

19 czerwca 1988 roku  Jan Paweł II kanonizował 117 męczenników wietnamskich z XVIII i XIX w., w tym 11 misjonarzy hiszpańskich i 10 francuskich. Wydarzenie to wywołało wielką radość wśród tamtejszych katolików, a zarazem niezadowolenie władz komunistycznych, dla których zamordowani chrześcijanie byli przede wszystkim zdrajcami własnej ojczyzny.

W roku 1989 do Wietnamu udał się jako osobisty wysłannik Jana Pawła II francuski kardynał kurialny Roger Etchegaray, odwiedził wówczas 10 z 25 istniejących tam diecezji. Był to pierwszy pobyt tak wysokiego przedstawiciela Watykanu w tym kraju po 1975 r. Ten sam kardynał przebywał tam ponownie w następnym roku, tym razem na czele pierwszej oficjalnej delegacji Stolicy Apostolskiej, która przeprowadziła rozmowy z władzami w Hanoi. Później Wietnam odwiedziło jeszcze 15 dalszych delegacji watykańskich, z których ostatnia, jak dotychczas – 16., przebywała tam w dniach 16-21 lutego br. Niemal za każdym razem po takich wizytach papieże mogli mianować dla Kościoła w tym kraju nowych biskupów.

Źródło: KAI