Kościół, w znaczeniu materialnym, to Dom Boży i centrum życia liturgicznego wspólnoty wiernych, miejsce, w którym sprawowana jest Najświętsza Ofiara. Gdy mowa o ważnych budynkach kościelnych, padają nieraz słowa: bazylika, katedra czy kolegiata. Przypomnijmy, co one oznaczają.

Słowo bazylika w kościele starożytnym oznaczało dużą świątynię, wzniesioną na rzucie prostokąta, złożoną z kilku podłużnych naw oddzielonych od siebie kolumnadami. Zazwyczaj nawa środkowa była wyższa od pozostałych, a w jej górnych partiach znajdowały się okna doświetlające wnętrze. Z czasem termin techniczny stał się także tytułem honorowym, przyznawanym przez papieża świątyniom ważnym dla społeczności katolickiej. Wyróżniamy dwie grupy tych uprzywilejowanych świątyń: bazyliki większe i mniejsze.

Bazyliki większe są świątyniami papieskimi. Znajduje się w nich tron, a także ołtarz papieski, przy którym oprócz następcy św. Piotra Najświętszą Ofiarę mogą sprawować tylko upoważnieni przez niego kapłani. Bazylik większych jest siedem: św. Jana na Lateranie (zwana matką wszystkich kościołów), św. Piotra na Watykanie, św. Pawła za Murami, Matki Bożej Większej, św. Wawrzyńca oraz św. Franciszka i Najświętszej Maryi Panny od Aniołów w Asyżu. Geneza bazylik rzymskich sięga starożytności, choć niektóre zostały przebudowane lub wręcz wzniesione na nowo w wiekach późniejszych (jak Bazylika św. Piotra). Najważniejszą pod względem godności jest bazylika laterańska. Jako kościół tytularny patriarchy Zachodu (papieża) pełni ona rolę katedry Rzymu i całego świata, podczas gdy pozostałe są de facto konkatedrami. Cztery bazyliki: św. Jana, św. Piotra, św. Pawła i Matki Bożej Większej odgrywają ważną rolę w trakcie obchodów „roku jubileuszowego”. Każda z tych świątyń posiada Bramy Święte, których otwarcie symbolizuje rozpoczęcie jubileuszu. W czasie jego trwania jednym z warunków uzyskania odpustu jest nawiedzenie wszystkich czterech kościołów.

Bazylik mniejszych jest o wiele więcej i rozsiane są po całym świecie. Tytuł ten nadaje papież świątyniom odgrywającym ważną rolę liturgiczną i często odznaczającym się wartością zabytkową. Po raz pierwszy tytuł bazyliki mniejszej nadał w 1783 roku kościołowi św. Mikołaja w Tolentino papież Pius VI. Obecnie posiada go większość znaczniejszych świątyń kolegiackich i klasztornych oraz znane sanktuaria maryjne.

Kościół katedralny, to główna świątynia biskupa ordynariusza, arcybiskupa lub patriarchy. Termin „katedra” pojawił się już w kościele starożytnym i początkowo oznaczał krzesło, na którym biskup zasiadał podczas liturgii, przemawiał do wiernych i udzielał święceń. Jako ciekawostkę dodajmy, że najstarszą, istniejącą do dziś katedrą, jest krzesło na którym wg tradycji miał zasiadać św. Piotr, gdy nauczał w domu senatora Pudensa (obecnie przechowywane jest w Bazylice św. Piotra w Rzymie). Z czasem tron biskupi stał się symbolem urzędu. Stawiano go na podwyższeniu, na które prowadziły trzy schody. Około X wieku kościoły biskupie zaczęto nazywać kościołami katedralnymi. Przy katedrach, nazywanych czasem matkami kościołów diecezji funkcjonują kapituły katedralne, czyli grono duchownych wspierających biskupa w sprawowaniu urzędu.

Przemiany polityczne, które zaszły w XIX wieku wymusiły wiele zmian w strukturze administracyjnej Kościoła. W wyniku łączenia diecezji pojawiły się konkatedry. Ten tytuł otrzymywały dawne katedry w stolicach biskupich włączonych w granice innych diecezji. W Polsce kilka świątyń otrzymało ten tytuł w następstwie unormowania stosunków kościelnych na ziemiach zachodnich w 1972 roku. Czasem możemy spotkać się także z tytułem prokatedra oznaczającym kościół, który pełni funkcję katedry tymczasowo, w związku z jakąś przeszkodą uniemożliwiającą użytkowanie w tym charakterze właściwej świątyni.

Kolegiaty to kościoły, przy których istnieje kapituła kanoników. Wznoszono je od XI wieku, a ich fundatorami byli monarchowie, zamożna szlachta, wyższe duchowieństwo itd. Cechą charakterystyczną kościoła kolegiackiego jest wydłużone prezbiterium, w którym w specjalnych ławach (stallach) zasiadają duchowni członkowie kolegium czyli kanonicy.