Mit 1. Czyńcie sobie ziemię poddaną, czyli okupowaną

Pan Bóg w dziele stworzenia daje Adamowi i Ewie, pierwszym ludziom, prawo panowania nad rybami morskimi, nad ptactwem powietrznym i nad wszystkimi zwierzętami pełzającymi po ziemi (Rdz 1,28). Zdaniem przeciwników Kościoła słowa te mają usprawiedliwiać wszelką dominację człowieka nad przyrodą – także brutalną i bezwzględną. O co naprawdę chodzi w tym „panowaniu”?

Papież Benedykt XVI tłumaczył je w swoim orędziu na Światowy Dzień Pokoju w 2010 roku: Zasoby naturalne powinny być zużywane w taki sposób, by czerpanie natychmiastowych korzyści nie pociągało za sobą negatywnych skutków dla istot żywych, ludzi i zwierząt, dziś i jutro. I dalej: Każdy człowiek ma obowiązek chronić środowisko naturalne…

Z kolei św. Jan Paweł II pisał w Redemptoris homini: Stwórca chciał, aby człowiek korzystał z przyrody jako rozumny i szlachetny pan i stróż, a nie jako bezwzględny eksploatator.

A co z mieszkańcami tego środowiska, czyli zwierzętami?

Mit 2. Zwierzęta nie mają duszy, więc Kościół ich nie szanuje

Według niektórych opinii chrześcijanie pogardzają zwierzętami i traktują je jak przedmiot, a winę za to ponosi teologia, stawiająca zwierzę poniżej człowieka w hierarchii bytów (św. Tomasz z Akwinu). Pomijając fakt, że to uogólnienie jest skrajnie krzywdzące (czyżby schroniska dla zwierząt i fundacje prowadzili tylko ateiści?), to na dodatek mylne.

Katechizm Kościoła Katolickiego wypowiada się o zwierzętach bardzo jasno:

Zwierzęta są stworzeniami Bożymi. Bóg otacza je swoją opatrznościową troską. Przez samo swoje istnienie błogosławią Go i oddają Mu chwałę. Także ludzie są zobowiązani do życzliwości wobec nich (KKK 2416). Zwróćmy uwagę na zobowiązanie do życzliwości – to coś więcej niż tylko neutralny szacunek. W KKK można znaleźć także inne bardzo mocne zdanie: Sprzeczne z godnością ludzką jest niepotrzebne zadawanie cierpień zwierzętom lub ich zabijanie (2418).

Co więcej, w tradycji Kościoła znajdujemy liczne przykłady świętych szczególnie zatroskanych losem zwierząt – nie tylko tych szczególnie sympatycznych, jak piesek czy kotek, ale również… szczurów.

Św. Marcin de Porres (XVII w.), zwany św. Franciszkiem Ameryki Południowej, otrzymał kiedyś od przeora dominikanów polecenie wytępienia szczurów, które zalęgły się w ­klasztorze. Nie chcąc krzywdzić zwierząt, udał się do nich i przemówił: Kochane szczury, napsociłyście w naszym klasztorze i przeor kazał mi podrzucić wam trutki. Dlatego naprawdę idźcie stąd, poszukajcie sobie takiego miejsca, gdzie nie będziecie nikomu przeszkadzały. Szczury podobno usłuchały św. Marcina i same opuściły teren klasztoru. Czy tak było naprawdę – nie wiemy, ale Święty zasłynął jako twórca pierwszego na świecie schroniska dla bezdomnych zwierząt.

Mit 3. Człowiek też zwierzę

Człowiek zredukowany tylko do wymiaru biologicznego jest zwierzęciem. Jednak w oczach Bożych już nie. Człowiek posiada nieśmiertelną duszę, ma uprzywilejowaną pozycję w hierarchii bytów, ma wolną wolę, dostąpił łaski odkupienia win i nawet dla największego miłośnika zwierząt jasne jest, jak bardzo różni się od – przykładowo – psa, kota czy małpy.

Pogląd mówiący, że człowiek to też zwierzę, ma często ateistyczne podłoże (skoro nie ma Boga, to co nas wyróżnia w świecie przyrody?). Może mieć także inne uzasadnienie – wielu ludzi doświadczyło niestety ze strony bliźnich tylu krzywd, że uważają zwierzę za lepszego przyjaciela niż ­człowiek.

O. Jacek Salij OP w jednej ze swoich książek odnosi się do takiego poglądu: Po prostu przyjaźń z psem jest łatwa, tanim kosztem zapewnia człowiekowi przywiązanie innej istoty i poczucie ważności. Ale przecież nie można jej nawet porównywać do przyjaźni z drugim człowiekiem. Także św. Jan Paweł II przestrzegał przed obdarzaniem zwierząt ludzkimi uczuciami. Miłość do zwierząt jest czymś pięknym, ale pod warunkiem, że faktycznie jest miłością do zwierząt, a nie zamiennikiem miłości bliźniego.

Zapytajmy na koniec – czy Kościół pochwali postępowanie człowieka, który przywiązał psa do budy na krótkim łańcuchu, daje mu jeść raz na kilka dni, nie dba o jego zdrowie, a co chwila, przechodząc, bije go lub krzyczy na niego? Żadną miarą! Co więcej – potępi każde okrucieństwo, jakiego ten człowiek dopuści się wobec zwierzęcia, bo, jak powiedział ks. prof. Tadeusz Guz, zwierzę to jest geniusz Boży. Każdy, kto miał kiedykolwiek psa lub kota, wie, jak wiele radości i podziwu potrafią one wzbudzić, ponieważ – według Kościoła – są żywymi dowodami wielkości Stwórcy.

MC