Niedziela, 8 lipca, godzina 20:00, kościół św. Katarzyny w Krakowie – koncert w ramach Festiwalu Muzyki Polskiej. W programie muzyka współczesna i tylko dwa utwory – Magnificat Wojciecha Kilara oraz Via Crucis Pawła Łukaszewskiego, jednego z najwybitniejszych polskich kompozytorów musica sacra. Frekwencja nie najgorsza, biorąc pod uwagę słabą promocję i znaczącą konkurencję odbywającego się w tym samym czasie wykonania oratorium Samson Georga Friedricha Händla.

Przestrzeń pod chórem z organami wypełniają muzycy Orkiestry i Chóru Opery Wrocławskiej. Gromkie brawa witają dyrygenta Marcina Nałęcza‑Niesiołowskiego. Atmosfera koncertowa. Ogromny pogłos (blisko 3 sekundy echa) przypomina, że jesteśmy w gotyckiej świątyni.

Gdy rozlegają się pierwsze fanfarowe, chorałowe dźwięki Magnificat Kilara, publiczność żywo reaguje. Obok mnie para młodych. On nachyla się do niej – Nie słyszałem tego, świetne. Za mną starsze małżeństwo, ona szeptem – Piękne, warto było, nie? – Warto – odpowiada mąż. Zgadzam się. Warto. Kilar zachwycił. Huraganowe oklaski na koniec to potwierdzają.

Via Crucis to już inny świat. Muzyka trudniejsza, czasem zwyczajnie nieprzyjemna, jakby celowo pozbawiona uroku. Łukaszewski „udźwięcznił” nabożeństwo Drogi Krzyżowej – w kółko powtarzają się te same motywy, tematy. Kilkanaście razy uporczywie rozbrzmiewa po łacinie Któryś za nas cierpiał rany… Atmosfera się zmieniła.

Obserwuję słuchaczy, mam wrażenie, że się nudzą, są zmęczeni. W końcu jest już 21:30, koncert trwa blisko dwie godziny, przerwy brak, akustyka raczej nie ułatwia odbioru.

Mylne wrażenie. Dopiero pod koniec dostrzegam, co dzieje się naprawdę. Większa część publiczności przestała brać udział w koncercie. Niektóre głowy się pochyliły. Tu i ówdzie ręce złożyły się jakby do modlitwy, oczy raz po raz zwracały się w stronę obrazów, krzyży, szukały tego, o czym opowiadają dźwięki. Łukaszewski odwrócił uwagę od muzyki, zwrócił ją ku Bogu.

Nowy dział w „Przymierzu z Maryją”

Drodzy Przyjaciele, postanowiłem rozpocząć Musica Sacra od tej opowieści, ponieważ doskonale ilustruje, czego powinniśmy oczekiwać od muzyki sakralnej.

Określeniem musica sacra możemy objąć twórczość muzyczną, która wyrasta z chrześcijańskiej cywilizacji, stawia temat Boga na pierwszym miejscu, pisana jest ze szczerych przekonań i ma nie tylko zachwycać artystycznie, ale także zbliżać do Boga. Bez wątpienia tego dokonał zarówno Wojciech Kilar, jak i Paweł Łukaszewski – każdy na swój własny sposób.

Jednak nie zawsze jest tak różowo – szeroko rozumiane życie muzyczne w Kościele (a nim będziemy się zajmowali w tym dziale) ma także swoje ciemne strony.

Nie bez powodu w październiku 2017 roku Konferencja Episkopatu Polski wydała Instrukcję o muzyce kościelnej. Dokument wzbudził szereg kontrowersji. W mediach gruchnęła wiadomość, że gitara elektryczna i perkusja zostały zabronione w kościołach, że nie usłyszmy Hallelujah Leonarda Cohena, za to należy bezwzględnie stać na straży wykonywania takiej muzyki liturgicznej, która jest autentyczną sztuką nakierowaną zawsze na świętość kultu.

Ten dokument bez wątpienia był słuszną reakcją na szereg dziwnych, niepokojących, a czasem wręcz żenujących zjawisk muzycznych w naszych kościołach i poza nimi – począwszy od „religijnych” słów dopisywanych do popowych piosenek, przez zupełnie świecki repertuar na ślubach (moda z kościołów protestanckich), aż po piosenki oazowe śpiewane przy brzęczącej gitarze i milczeniu wiernych, nieznających ani tekstów, ani melodii. A to zaledwie wierzchołek góry lodowej, bo są jeszcze przecież syntezatory zamiast organów, kiepscy organiści i okropne sacro‑polo, czyli disco polo z religijnym tekstem.

Biskupi w swojej instrukcji zapraszają do twórczej współpracy wszystkich, dla których piękno liturgii jest nadrzędną ideą artystycznej działalności. Także my chcemy odpowiedzieć na to wezwanie i piórem wspomóc Kościół w obronie piękna chrześcijańskiej muzyki. Zaznaczmy – nie tylko poważnej.

Serdecznie Was zachęcam, Drodzy Przyjaciele – piszcie do nas w sprawach muzyki w Waszych kościołach i parafiach, a także wokół nich. Jeśli coś Was oburza, albo wręcz przeciwnie, bardzo Wam się podoba i zasługuje na pokazanie jako dobry przykład, nie wahajcie się z nami kontaktować – „Przymierze…” to w końcu Wasze pismo. Tymczasem polecam Wam nowy dział, w którym znajdziecie felietony, ciekawostki, wywiady, a przede wszystkim dużo dobrej muzyki.

Mateusz Ciupka