Środowiska – Zwyczaje – Cywilizacje
 
Zaproszenie do Nieba
Leonard Przybysz


Bł. Fra Angelico dominikanin był jednym z najsłynniejszych malarzy swojej epoki. Jego dzieła są podziwiane przez niezliczonych turystów z całego świata odwiedzających klasztor św. Marka we Florencji. Mimo, że żył w XV wieku, a zatem w Europie pośredniowiecznej, to jego styl jest twórczą kontynuacją minionej epoki, i Bogu za to dzięki. W przeciwieństwie do rodzącej się właśnie sztuki renesansu, Fra Angelico bardziej dbał o uwrażliwianie duszy i pociąganie jej do Boga niż o pozostawianie jej na poziomie zmysłowego odbioru. Dlatego jego obrazy w większym stopniu były ćwiczeniem duchowym niż pracą artystyczną.

Jak stwierdza jeden z krytyków sztuki, nigdy nie brał on do ręki pędzla, zanim się nie pomodlił. Inny z kolei zauważa, że podziwiając dzieła Fra Angelico jesteśmy pociągani do Nieba przez prostotę i siłę śpiewu gregoriańskiego. A znany obrońca Kościoła w XX wieku Plinio Corrêa de Oliveira mówił, że Fra Angelico był obdarzony charyzmą wyrażania doskonałości duchowej na swoich obrazach.


Kontemplując nadzwyczajny obraz Zwiastowania owego mistrza jesteśmy natychmiast owładnięci nie tylko pięknem kolorów, ale przede wszystkim atmosferą sakralności, jaka emanuje z postaci Archanioła Gabriela i Najświętszej Maryi Panny. Kierując wzrok na to dzieło chrześcijańskiego geniuszu, odczuwamy jakby przyjemną niespodziankę i miłe zaskoczenie, nie znajdując słów dla wyrażenia naszego podziwu. Skąd ten stan ducha? Z pewnością to efekt uchylenia przed nami drzwi do innej rzeczywistości, do której nagle jesteśmy zaproszeni, by choć na chwilę opuścić naszą codzienność i podziwiać coś, co ma w sobie odblask Nieba. To atmosfera miejsca, gdzie przebywają błogosławieni. Skupienie, łagodność, elegancja, lekkość, duch dostojeństwa są jakby namacalne w tym niebiańskim dialogu między Królową Nieba i Ziemi a Bożym posłańcem. Jeśli jakiś śmiertelnik byłby obdarzony wielką łaską bycia świadkiem tej sceny, moglibyśmy stwierdzić, że jego życie zostało właśnie w pełni zrealizowane i spokojnie może opuścić ten świat.

Teraz zwróćmy nasz wzrok na powyższy obraz przedstawiający niby tę samą scenę. Przyznajmy, że nie zasługuje na te same pochwały, co dzieło obok. Jest w nim krzycząca wada – przemawia on bardziej do naszych zmysłów niż do naszej duszy. Jakże przestawiona scena „zwiastowania” została zdesakralizowana i zeświecczona. A przecież w przypadku sztuki sakralnej, powinno być przeciwnie... Przede wszystkim ten rodzaj artystycznego wyrazu powinien nas zapraszać do wznoszenia duszy do Nieba, do Wieczności – ostatecznego celu życia każdego człowieka. Bez tego traci swój podstawowy – sakralny charakter i nie wypełnia swojego najistotniejszego zadania.